Yapay Zekâ Terminolojisi
Her gün yeni bir yapay zekâ terimi duyuyoruz. Bunlar ne anlama geliyor merak edenler veya hatırlamak isteyenler için bir derleme yaptım.
Bu yazıyı öncelikle kendim için yazıyorum. Bir konudaki terimlere, dile ve terminolojiye hakim olmadan neyin ne olduğunu anlamak zor. Yapay zekâ gelişmelerini takip edebilmek için bilmemiz gereken temel kavramlara bakalım şimdi.
Yapay zekâ (YZ): İnsan zekâsıyla ilişkilendirilen bazı görevleri gerçekleştirebilen algoritmalar ve uygulamaları.
Gen AI (Generative AI): Üretken yapay zekâ, YZ’nin bir alt dalıdır. Metin, resim, video veya diğer veri biçimlerini üretmek için kullanır.
LLM (Large Language Models)
Büyük Dil Modelleri
Gen AI’ın bir alt dalıdır.
Bazı örnekler: GPT, DeepSeek, Llama vb.
Çok büyük ölçekli veri setleri üzerinde eğitilmişler.
Milyarlarca parametre tarafından kontrol edilen olasılık hesaplarını kullanır.
Parametreleri belirleyen şey, modelin eğitim süreci ve üzerinde eğitildiği veri setidir.
Verdiğiniz girdiye bir çıktı üreten kapalı kutu olarak düşünebilirsiniz.
Güncel veriye erişimi yoktur, ne ile eğitildiyse onunla yetinir.
ChatGPT’yi çıkaran şirket.
LLM işlerinde başı çekiyor.
En büyük yatırımcısı ve ortağı Microsoft.
GPT (Generative Pre-trained Transformer)
Bir LLM modeli.
OpenAI tarafından geliştirildi.
Diğer LLM’ler
Gemini: Google’ın LLM’i.
Llama: Meta’nın (Facebook) LLM’i.
DeepSeek: Çinlilerin LLM’i.
Grok: Twitter’ın LLM’i.
Claude: Anthropic’in LLM’i.
ChatGPT: Arkada GPT kullanan gelişmiş bir chat bot.
GitHub’ın (yani Microsoft’un) YZ kodlama asistanı.
VS Code ile entegre çalışabiliyor.
Agent modu geçtiğimiz günlerde eklendi.
Bir YZ startup’ı.
Claude’nin sahibi.
MCP’yi de onlar ortaya koydu.
MCP (Model Context Protocol)
Anthropic’in geliştirdiği bir protokol, yani iletişim standardı diyebiliriz.
Bu protokol, YZ araç-gereçlerinin diğer sistemlerle entegre olup iletişim kurabilmesini sağlayan standart bir çatı oluşturuyor.
MCP Host: YZ araç-gereci, mesela Cursor veya VS Code.
MCP Server (sunucu): MCP standardı üzerinden çeşitli işlevler sunan küçük uygulamalar.
MCP Client (istemci): MCP Host üzerinde yer alır ve MCP sunucusu ile iletişimden sorumludur.
Gen-AI kullanan bir IDE.
VS Code tabanlı.
İstediğiniz LLM’i seçip kullanma şansınız var.
Agent modu sayesinde dosya oluşturma, komut çalıştırma, API call etme gibi işleri sizin için yapabiliyor.
Agent: Belirli hedeflere ulaşmak ve çeşitli görevleri tamamlamak için yapay zekayı kullanan yazılım sistemleridir. Mesela Cursor bir agent olarak düşünülebilir.
RAG (Retrieval Augmented Generation)
Güncel veriye erişimi olmayan LLM’lerin bu eksikliğini gidermek için kullanılan bir yöntem.
Harici veri setini LLM’e verme işlemine deniyor.
Sabit bir veri seti üzerinde eğitilen LLM’lere dışarıdan güncel ve dinamik veri besleme yöntemi.
Örnek: Kendi API dokümanınızı GPT’ye verip, o API’ı kullanan bir client/SDK yazdırabilirsiniz.
Vibe Coding: Gen-AI’ın direksiyona geçtiği bir yazılım geliştirme biçimi. Normalde direksiyonda siz olursunuz, gen-ai sizin yardımcı pilotunuz gibidir. Bunda tam tersi oluyor.
Lovable.dev: Vibe kodlayabileceğiniz bir platform, programlama bilmenize gerek kalmadan full-stack web uygulamaları geliştirebiliyorsunuz.
Vercel v0.dev: Gen AI ile React tabanlı önyüzler geliştirmenizi sağlıyor.